donderdag 29 december 2016

Jonge kinderen, die een andere achternaam krijgen

Het komt bij kinderen van ongehuwde moeders zeer vaak voor, dat het kind een andere achternaam krijgt bij het huwelijk van de moeder en wel de achternaam van de man, waar de moeder mee trouwt. Bij wettige jonge kinderen gebeurt het echter niet vaak, dat die kinderen een andere achternaam krijgen. In de Nederlandsche Staatscourant (NSC) van 8 december 1870 staat de volgende mededeling:


Pieter Zijlema, wonende te Usquert, vraagt aan de Koning toestemming om de achternaam van zijn zoon Roelof Geuchien te mogen wijzigen in Hopma Zijlema. Hopma is de achternaam van de moeder van Roelof Geuchien. En dat verzoek wordt geaccepteerd bij Koninklijk Besluit van 22 december 1871, zoals blijkt uit de kantmelding in de geboorteakte van Roelof Geuchien, geboren Usquert 16 oktober 1870:


Roelof Geuchien krijgt dus een andere achternaam, terwijl hij net een jaar oud is.

Een soortgelijk geval doet zich voor in 1874 als Leendert Schipper, wonende te Oud-Beijerland, aan de Koning verzoekt om de achternaam van zijn zoon Dirk, geboren Oud-Beijerland 1 februari 1874, te mogen wijzigen in Schipper Hannik (NSC 21 april 1874):


In dit geval wordt de achternaam van de moeder van Dirk achter de oorspronkelijke achternaam geplakt. Ook dit verzoek is, bij Koninklijk Besluit van 6 mei 1875, gehonoreerd, zoals blijkt uit de kantmelding in de geboorteakte van Dirk:


Ook Dirk is dus net een jaar oud, als hij een nieuwe achternaam krijgt.

Een bijzonder verzoek tot naamswijziging betreft de 24-jarige Petrus Marcus Nass, wonende te Arnhem, die zijn achternaam (om onbekende reden) wil wijzigen in Nijenhuis (NSC 14 juni 1881):


Ook dit verzoek wordt door de Koning bij Koninklijk Besluit van 11 juli 1882 gehonoreerd, zoals blijkt uit een kantmelding in de geboorteakte van Petrus Marcus, geboren Duiven 25 april 1857:


De geboorteakte bevat nóg een kantmelding: Petrus Marcus is geboren als kind van de ongehuwde moeder Petronella Christina Hermsen. Zij trouwt op 21 mei 1859 te Duiven met Wilhelmus Jacobus Nass, waarbij hij haar kind erkent.

Maar hier is nóg meer aan de hand: nog vóór de afkondiging van het Koninklijk Besluit is Petrus Marcus Nass op 27 juli 1881 te Arnhem gehuwd met Katarina Kornelia Demoree:


In de huwelijksakte is een verwijzing naar het Koninklijk Besluit opgenomen. Maar daarmee zijn we er nog niet: Op 19 april 1882 is uit dit huwelijk te Arnhem een zoon Jacobus Petrus Marcus Johannes Nass geboren:



In zijn geboorteakte is ook een verwijzing naar het Koninklijk Besluit opgenomen: het kind krijgt dus drie maanden na zijn geboorte al een nieuwe achternaam, veel sneller kan het bijna niet!

donderdag 22 december 2016

Criminele ouders vermeld in doopboeken

Zo af en toe kom je dopen van kinderen tegen, waarbij vermeld wordt dat vader en/of moeder gedetineerd zijn. Hier volgen enige voorbeelden uit de provincie Noord-Brabant.

Op 25 oktober 1716 is te Oosterhout gedoopt: Jan, zoon van Jan Willems en Maria Japiks. De moeder zit gevangen en is van het "landloopend volck, die men gemeenlijk heijdens noemt":


Op 22 december 1754 is te Breda gedoopt: Jan Adam, zoon van Hans Ulrich Meijer en Anna Maria van den Heuvel. Beide ouders zijn gedetineerd in den Geweldiger Provoost:


Op 29 december 1763 is te Breda gedoopt: Maria, dochter van Maria Reus. De moeder verblijft in het tuchthuis:


Op 15 oktober 1787 worden te Breda gedoopt: Maria Joseph van den Toren, dochter van Anna Joseph Fous en Catharina van den Toren, dochter van Catarien Assij. Als getuigen treden op: Jan Grotenboer, cipier van de gevangentoren en Johanna Kip, huisvrouw van één der stadsoppassers. De achternaam van den Toren hebben beide kinderen niet te danken aan de vermoedelijke vader, maar aan de Gevangentoren te Breda:


Op 7 januari 1788 is te Breda gedoopt: Jacoba Smits, onwettige dochter van Elizabeth de Flanter, zittende in het tuchthuis:



De achternaam Smits van het kind is vermoedelijk de achternaam van de vader.

donderdag 15 december 2016

Een maal getrouwd, twee maal weduwe

Het gebeurt niet vaak, dat een vrouw slechts eenmaal trouwt en bij overlijden tweemaal weduwe is. En toch geschiedde dat bij Jannetje Wilmina Spijker. Zij ging op 24 april 1779 in ondertrouw te Tiel met Samuel Brandts:

Uit de kantmelding blijkt, dat de a.s. bruidegom reeds een week later op 1 mei 1779, daags voor de tweede huwelijksproclamatie, is overleden. Het huwelijk heeft dus geen doorgang gevonden. Drie maanden later, op 22 juli 1779 bevalt Jannetje Willemina Spijker te Tiel van een zoon Samuel Wilhelmus. In diens doopinschrijving wordt vermeld, dat zijn ouders in ondertrouw waren en de vader kort na de ondertrouw is overleden:


Jannetje Willemina Spijker trouwt op 17 januari 1788 te Tiel met Jacob Hendrik du Toit, jongeman, geboren in Zwitserland:

Hij is jongeman, bij haar wordt niets vermeld over de burgerlijke staat.

Samuel Wilhelmus Brands trouwt op 27 april 1815 te Tiel, voor de eerste keer, met Johanna van Leerdam:


De bruidegom kan geen bewijs van overlijden van zijn vader overleggen. Daarom verklaren enige getuigen dat vader Samuel Brands omtrent mei 1779 te Megen is overleden en begraven, van beroep roskammer en geboren te Wamel:


Samuel Wilhelmus Brands trouwt voor de tweede keer te Tiel op 2 december 1837 met Anna Hijnen:


Hoewel de bruidegom al meerderjarig is, krijgt hij huwelijkstoestemming van zijn moeder en ook moet hij een verklaring van overlijden van zijn vader overleggen. Je zou denken dat de verklaring van overlijden van de vader uit 1815 wordt gebruikt, maar dat is niet het geval. Er wordt een akte van bekendheid opgemaakt voor de vrederechter te Tiel, waaruit blijkt dat de vader omstreeks 1781 te Megen is overleden en begraven:


Het overlijdensjaar 1781 is niet juist, de vader is in mei 1779, om precies te zijn op 1 mei 1779 overleden.

Jannetje Wilhelmina Spijker overlijdt op 4 januari 1842 te Tiel als vroeger weduwe van Samuel Brans en laatstelijk van Jacob Dutois, haar zoon Samuel Wilhelmus Brans doet aangifte:



En dat is niet juist, zij is niet getrouwd geweest met Samuel Brans.

donderdag 8 december 2016

Zeven vondelingen in het Nederduits-Gereformeerd doopboek van Breda

Vondelingen te Breda

De eerste vondeling Adam is op 18 december 1699 gedoopt:

De tweede vondeling, Cornelius, is op 25 oktober 1702 gedoopt:

De derde vondeling, Cornelis van der Stoep, is op 11 januari 1704 gedoopt:

De vierde vondeling is op 22 augustus 1723 gedoopt, zij krijgt de naam Eva van der Pluijm, zij is op 19 augustus 1723 op de Grote Markt gevonden::

Zij is waarschijnlijk identiek met Eva van der Pluijm, die op 14 juli 1748 te Breda trouwt met Jan Weijdemans.

De vijfde vondeling is Adam van der Kerk, die op 6 december 1742 is gedoopt:

De zesde vondeling Eva van der Stoep is op 12 januari 1744 gedoopt, zij krijgt toevallig dezelfde achternaam als de derde vondeling:

De zevende en laatste vondeling is op 1 september 1763 gedoopt, hij krijgt de naam Paulus Micha in de Schuur:


donderdag 1 december 2016

Zes vondelingen in het Nederduits-Gereformeerd doopboek van 's-Hertogenbosch

Vondelingen te 's-Hertogenbosch

Op 4 november 1703 is aldaar de vondeling Johannes gedoopt:

De tweede vondeling Eva genaamd is op 22 september 1709 gedoopt:


De derde vondeling, Johanna Silvia is op 4 februari 1711 gedoopt:


Ook in 1711 en wel op 14 oktober 1711 is de vierde vondeling gedoopt, zij kreeg de toepasselijke voornaam Vondelina:



Op 28 februari 1730 is de vijfde vondeling Berendina gedoopt:



Op 20 juni 1764 werd Carel Hendrick van de Poort gedoopt, hoewel het er niet expliciet bij staat dat het om een vondeling gaat, mogen we aannemen, dat dat wél het geval is:



Vijf van de ze vondelingen hebben slechts een voornaam gekregen, alleen de laatste heeft ook een achternaam.
In het volgende blog de vondelingen in Breda.

donderdag 24 november 2016

Vijf vondelingen in het Nederduits-Gereformeerd doopboek van Bergen op Zoom

In de doopboeken van Nederduits-gereformeerde gemeenten in de provincie Noord-Brabant van vóór 1811 heb ik tot nu toe ruim 30 vondelingen aangetroffen. In slechts drie gemeenten gaat het om vijf of meer vondelingen, nl. in Bergen op Zoom 5, in 's-Hertogenbosch 6 en in Breda 7. In dit blog komen de vondelingen in Bergen op Zoom ter sprake. Op 7 november 1696 is aldaar gedoopt Johannis van de Wal, van wie geen vader of moeder is te vinden:


De tweede vondeling is Maria van den Bank, die op 2 februari 1744 is gedoopt:

De derde vondeling is Jan van Bergen, die op 29 december 1751 is gedoopt:


Eva Meijboom was de vierde vondeling, zij is op 1 mei 1757 gedoopt:

Zij gaat op 17 januari 1801 te Vlissingen in ondertrouw als jongedochter geboren Bergen op Zoom  met Johannes Buchel. Zij overlijdt te Vlissingen op 14 oktober 1808 als zijn weduwe, oud 51 jaar. In haar overlijdensakte wordt geen geboorteplaats vermeld.

En de vijfde en laatste vondeling is Adam Gevonden, gedoopt 26 april 1795, die op 21 april 1795 is gevonden:


Adam Gevonden trouwt op 27 augustus 1837 te Hoorn als natuurlijke zoon van onbekende ouders met Trijntje Offringa. Hij overlijdt te Alkmaar op 1 februari 1851, zij overlijdt aldaar op 7 maart 1855.

In het volgende blog de vondelingen in  's-Hertogenbosch.

donderdag 17 november 2016

De bruid, die trouwde met twee verschillende achternamen

Maartje Hovenier trouwt op 27 juni 1852 te Nieuwe Niedorp met Klaas van Leijen.
Maartje is dan 25 jaar en geboren te Nieuwe Niedorp. Er is een complicatie: de geboorteakte van Maartje is niet te vinden. De getuigen verklaren dat zij in de maand augustus 1826 in Nieuwe Niedorp is geboren.


Haar vader Jan Hovenier is op 28 juli 1850 aldaar overleden:


Haar moeder Antje Koeten overlijdt aldaar op 18 december 1866:


Maartjes echtgenoot Klaas van Leijen overlijdt op 6 mei 1871 te Heerhugowaard als echtgenoot van Maartje Hovenier:


In zijn overlijdensakte is een kantmelding geplaatst en wel om de volgende reden. Maartje wil in 1874 hertrouwen en toen heeft men geconstateerd, dat Maartjes geboorteakte wél te vinden is. Zij heet in die akte niet Maartje Hovenier, maar Maartje Stekelebos. De overlijdensakte van haar eerste echtgenoot dient gecorrigeerd te worden, hij is overleden als echtgenoot van Maartje Stekelebos. Een afschrift van het rechterlijk vonnis waarbij de correctie heeft plaatsgevonden is ingeschreven in het overlijdensregister van Heerhugowaard van 1874:


Na deze correctie trouwt Maartje op 22 mei 1874 te Heerhugowaard met Eijf Schager:


Zij overlegt bij haar tweede huwelijk een afschrift van haar geboorteakte waaruit blijkt dat zij op 1 augustus 1826 als Maartje Stekelebos te Nieuwe Niedorp is geboren:


Maartjes ouders zijn op 28 mei 1826 te Nieuwe Niedorp getrouwd, de bruidegom heet dan Jan Hendriks Stekelbosch:


De overlijdensakten van Jan Stekelbosch en diens echtgenote, waarin hij Jan Hovenier wordt genoemd, zijn nooit gecorrigeerd. Merkwaardig is verder dat enkele kinderen van dit echtpaar op jonge leeftijd overlijden als kind van Jan Hovenier en ook enkele kinderen van Jan die trouwen, doen dat met de achternaam Hovenier:
Jantje Hovenier trouwt op Nieuwe Niedorp op 3 juni 1860 met Pieter Moll, Jacob Hovenier trouwt aldaar op 5 januari 1868 met Trijntje Wit en Antje Hovenier trouwt aldaar op 8 mei 1870 met Dirk Admiraal. Maartje is dus de enige uit het gezin, die (althans bij haar tweede huwelijk) met de achternaam Stekelebos trouwt.

Hoe laat zich dat verklaren?

Wel als volgt: De vader van Jan Hovenier werd ook Hendrik Stekelebos genoemd. Meer hierover is te lezen in het artikel van M.D. Dijt: Merkwaardigheden bij de naamvorming in de kop van Noord-Holland en op de eilanden Texel en Wieringen, gepubliceerd in de bundel "Onze voorouders en hun werk", uitgegeven door de Nederlandse Genealogische Vereniging in 1971, pag. 37-57 en speciaal pag.55.