donderdag 25 december 2014

De juiste achternaam van de bruidegom

De achternaam van een bruidegom lijkt vanzelfsprekend en dat is hij meestal ook, nl. de achternaam van de vader of eventueel de moeder. Maar als de bruidegom met bijzondere voornamen wordt geboren, of als hij een samengestelde achternaam heeft, wordt het een ander verhaal. Kijk bijvoorbeeld eens naar de huwelijksakte van Jan van Doveren van Andel, geboren Wijk 21 september 1846, die op 8 oktober 1880 te Wijk en Aalburg trouwt met Bastiana Susanna Uithoven:



De bruidegom heet van Doveren van Andel, zijn vader heet van Doveren en zijn moeder heet van Andel. Er lijkt dus een naamsverandering te hebben plaatsgevonden en dat is ook zo, zoals blijkt uit zijn geboorteakte: 

Uit de kantmelding bij de akte blijkt, dat bij Koninklijk Besluit van 10 december 1847 aan de vader van Jan toestemming is verleend om Jans achternaam te wijzigen in van Doveren van Andel. Het Koninklijk Besluit is ingeschreven in het geboorteregister van Wijk en Aalburg van 1848 onder nummer 12: 



De consequentie van dit besluit is dat sinds 1847 vader en zoon verschillende achternamen hebben. Een tweede voorbeeld. Op 10 september 1881 trouwt Arie Smits Kant, geboren Rijswijk 9 april 1856, te Giessen met Adriana Roza: 



De vader van de bruidegom heet Kant en de moeder Smits. Je zou dus verwachten, dat Arie, evenals bovengenoemde Jan, een samengestelde achternaam heeft gekregen. Maar dat is niet zo, zoals blijkt uit zijn geboorteakte:

De voornamen van de bruidegom zijn Arie Smits. De ambtenaar van de burgerlijke stand in Rijswijk heeft er dus geen enkel probleem van gemaakt, om een kind een voornaam te geven, die overduidelijk een achternaam is. Dat was al sinds het begin van de 19de eeuw verboden! Bij bruidegoms met samengestelde achternamen is het dus aanbevelenswaardig de geboorteakten van die bruidegoms te raadplegen. Alleen daaruit blijkt hoe de vork in de steel zit, zoals bovenstaande voorbeelden aantonen: van Doveren van Andel is een samengestelde achternaam, maar Smits Kant niet.

donderdag 18 december 2014

Kinderen van ongehuwde moeders en gehuwde vaders

In de doopboeken van vóór 1811 worden vaak kinderen van ongehuwde moeders vermeld. Wat minder vaak noemt de moeder de vader van het kind. En nog zeldzamer is het, als die vader een gehuwde man blijkt te zijn. Ik trof tot nu toe de volgende vermeldingen aan. De eerste ongehuwde moeder krijgt in 1758 te 's Gravenmoer een kind, waarvan de vader een gehuwde man uit Waspik is (DTB 1 's Gravenmoer):

Het tweede geval speelt zich ook af in 's Gravenmoer en wel in 1790. Bijzonder is, dat de naam van de wettige echtgenote van de vader in de doopinschrijving wordt vermeld (DTB 1 's Gravenmoer):

Het derde geval betreft een doop in Oosterhout in 1758. Zowel de moeder als de gehuwde vader is afkomstig uit Rotterdam (DTB 25 Oosterhout):

Een wel zeer bijzonder geval trof ik aan in het nederduits-gereformeerd doopboek van Fijnaart. In 1780 wordt Jan Driesprong binnen vier weken twee keer vader van een onwettig kind! (DTB 4 Fijnaart). Het eerste kind, genaamd Jan, geboren 29 oktober 1780 en gedoopt 19 november 1780 heeft hij verwekt in ontucht bij zijn nicht Jannetje Driesprong:

Het tweede kind, genaamd Arij, verwekt bij Ariaantje Vissers, is eerder geboren dan het eerste kind, namelijk op 5 oktober 1780, maar wordt pas op 29 november 1780 gedoopt. Met deze vrouw zal Jan trouwen:

donderdag 11 december 2014

Grote gezinnen in de achttiende en het begin van de negentiende eeuw

Net zoals tegenwoordig kwamen er in de achttiende en negentiende eeuw ook grote gezinnen voor. Een groot aantal gedoopte kinderen van een echtpaar zegt nog niets over het aantal kinderen, dat in leven is gebleven. Door de hoge kindersterfte zullen er uiteindelijk vaak maar weinig van die kinderen in leven zijn gebleven. Dikwijls werden de overlijdensdata van vóór 1811 jong overleden kinderen niet geregistreerd. Een methode om vast te stellen of er toch grote gezinnen waren, is het raadplegen van begraafregisters. Sommige kosters vermeldden in de begraafboeken behalve de naam en soms leeftijd van de overledene ook het aantal kinderen, dat een overledene naliet. Hier volgen enkele voorbeelden. Op 24 oktober 1740 werd Joost Peters van Seelant te Geffen begraven, hij liet 10 kinderen na (DTB 4 Geffen):

Op 25 maart 1707 werd Francus Jan Driessen Veraalst te Schijndel begraven, nalatend zijn moeder met 10 kinderen (DTB 16 Schijndel):
Op 1 april 1808 werd Adriaan Teurlings te Haaren begraven, oud 89 jaar, nalatend 11 kinderen (DTB 9 Haaren):

Op 9 april 1806 werd Willem Kuijpers te Oss begraven, oud 56 jaar, nalatend 13 kinderen (DTB 27 Oss):

Op 15 januari 1808 werd Matheus Coera te Oss begraven, oud 69 jaar, laatst wonend te Luik, nalatend het onwaarschijnlijk grote aantal van 22 kinderen (DTB 27 Oss):

donderdag 4 december 2014

Soms is rooms-katholiek huwelijk ook het wettig huwelijk

In sommige regio's gold het huwelijk dat katholieken voor de pastoor sloten behalve als kerkelijk huwelijk ook als wettig huwelijk. Dat was bijvoorbeeld het geval te Herpen, gelegen in het Land van Ravenstein. Aldaar trouwden op 26 oktober 1779 voor de pastoor Joannes Snoeks en Gertrudis Rombout (DTB 15 Ravenstein):

Dit huwelijk gold tevens als wettig huwelijk, zoals blijkt uit het schepentrouwboek van Berghem (DTB 10):



Een ander voorbeeld betreft een rooms-katholiek huwelijk gesloten te Macharen in het Land van Megen. Aldaar trouwden Henricus van Lier en Joanna van Wel op 8 februari 1750 voor de pastoor (DTB 24 Megen):

Ook dit huwelijk gold als burgerlijk huwelijk, zoals blijkt uit het schepentrouwboek van Oss (DTB 17):
Merkwaardig is, dat de verklaring in het schepentrouwboek van Oss pas in 1752 is ingeschreven.